پای طالبان روی حق آبه ایران
«طرف افغان در ˮحرفˮ حق آبه ایران را پذیرفته ولی ما حق آبه قانونی را طلب می کنیم؛ لازم است که خودم وارد مذاکره شوم و بزودی هم سفری به افغانستان خواهم داشت.» این جمله تازه ترین موضعگیری علی اکبر محرابیان وزیر نیرو درباره تعلل مقامات طالبان در تأمین حق آبه ایران از رودخانه هیرمند است که مکمل سخنان رئیس دولت سیزدهم در تازه ترین جلسه هیئت وزیران و تاکید او بر «پیگیری جدی» رفع این مشکل، به حساب می آید.
به گزارش آبیاری به نقل از ایسنا، مبحث تأمین حق آبه ایران از رودخانه هیرمند تا اوایل دهه پنجاه خورشیدی محل بحث و مجادله مقامات ایرانی و افغانستانی بود تا این که در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ گزارش کمیسیون دلتا میان امیرعباس هویدا نخست وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست وزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید و مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد. با وقوع تغییرات سیاسی پی درپی در افغانستان از یک سو و کاهش بارش سالانه و گسترش خشکسالی بر سیستان از طرفی از اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی، میزان ورودی آب هیرمند به دریاچه هامون به مرور کاهش پیدا کرد. ساخت بند روی هیرمند، به کارگیری پمپ ها در راه رود و کم توجهی به اجرای معاهده حق آبه که در سالهای اخیر هم مشکلاتی را برای اهالی سیستان و بلوچستان به دنبال داشت، کار را به جایی رساند که سال جاری و از آغاز آغاز فصل گرما مسؤلان وزارت نیرو جمهوری اسلامی از وزارت آب و انرژی دولت طالبان بخواهند تکلیف حق آبه ایران از هیرمند را مشخص کنند و برای اجرای تعهدات خود در این حوزه اطمینان لازم را به ایران بدهند.
ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان در همان زمان یعنی قبل از سفر هیات اعزامی افغانستانی به ایران در ۲۵ خرداد سالجاری، مبحث حق آبه بین افغانستان و ایران را حل شده دانست و گفت در صورتیکه طرف افغانستان به اندازه کافی آب داشته باشد جمهوری اسلامی ایران هم از آب مستفید خواهد شد. انعام الله سمنگانی، معاون سخنگوی طالبان هم در اینباره گفته بود که افغانستان به همه تعهداتی که از پیش در مورد حق آبه با جمهوری اسلامی ایران داشته، پایبند است. او البته بر این نکته هم تصریح کرد که خشکسالی افغانستان را هم با کمبود آب مواجه کرده است و شاید حق آبه ایران از این بابت متأثر شده، اما این مساله، قابل بحث است. هیات اعزامی در بیست وپنجمین نشست کمیساران آب رودخانه هلمند در تهران از تاریخ ۲۵ تا ۲۷ خرداد با ریاست مجیب الرحمن عمر آخوندزاده معاون وزارت آب و انرژی حاضر شد و آنطور که منابع افغانستانی اعلام کرند در این جلسه با طرف ایرانی در مورد مشکلات اجرای حقابه ایران رایزنی شده و وزارت انرژی طالبان هم تصریح کرد که در این جلسه درباره وضعیت «غیرنرمال» آبی سال ۱۴۰۰ با مقامات ایران گفتگو کرده و بر ضرورت اجرای کامل معاهده میان دو کشور تاکید صورت گرفته است.
ایران که از گذشته نسبت به عملکرد مسؤلان وقت افغانستان در زمینه تأمین حق آبه هیرمند انتقاد داشت، حالا از دولت طالبان خواسته تا به قرارداد هلمند متعهد باشد، اما طرف مقابل هم از وجود مشکلات تکنیکی بر سر راه تأمین حق آبه ایران گفته بود و حتی وزارت انرژی و آب طالبان اعلام نمود بزودی کار ساخت سد «کمال خان» بر رود هیرمند با هدف مدیریت آب های افغانستان، نهایی می شود. مقامات دولت جمهوری اسلامی هم نگران راه اندازی این سد و چگونگی روند سرازیر شدن آب هیرمند بعنوان یکی از تأمین کننده های اصلی آب دریاچه هامون هستند و ایجاد اختلال در این روند را با خشک شدن تدریجی هامون در یک راستا می دانند، رخدادی که می تواند تأمین آب شهرهای بزرگ استان سیستان و بلوچستان را با مشکل مواجه کند.
جبار وطن فدا هم بعد از برگزاری اجلاس کمیته مشترک کمیساران آب هیرمند در سخنانی خاطرنشان کرد که باوجود اظهارات مقامات سیاسی افغانستان و قول مساعد کمیسار طرف افغان در مورد پایبندی به معاهده ۱۳۵۱ هیرمند و تحویل حق آبه ایران، متأسفانه در سال آبی جاری کمتر از ۴ میلیون مترمکعب آب از حق آبه ۸۲۰ میلیون مترمکعبی مندرج در معاهده وارد کشور شده است. مدیرکل دفتر رودخانه های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو همینطور خاطرنشان کرد که عدم تحویل حق آبه ایران درحالی اتفاق می افتد که طرف افغان ادعا می کند، حق آبه ایران را داده است، اما هیات ایرانی با اعتراض شدید به آمار و ارقام عرضه شده از جانب طرف افغانستانی درباره وضعیت سال آبی جاری و میزان حق آبه کشورمان، خواهان بازدید و مشاهده از ایستگاه اندازه گیری بالادست سد کجکی بر مبنای سازوکار پیشبینی شده در معاهده فیمابین شد که با مخالفت طرف افغان، امکان دسترسی به اطلاعات یا بررسی مشترک آن فراهم نشد.
او هدف راه اندازی سد کمال خان و تأثیر آن بر تأمین حق آبه ایران را هم چنین توصیف کرده است: «از فروردین ماه سال ۱۴۰۰ سد انحرافی کمال خان در ۷۰ کیلومتری مرز ایران روی بستر اصلی رودخانه هیرمند در ولایت نیمروز به بهره برداری رسیده است و طرف افغان در سال آبی جاری، حدود ۹۵۰ میلیون مترمکعب جریان آب رود هیرمند را که در صورت نبودن سد کمال خان به صورت طبیعی و تاریخی به سمت هامون ها، ولایت نیمروز و منطقه سیستان جریان می یافت و بخشی حق آبه ایران هم از آن تأمین می شد به سمت شوره زار گودزره منحرف و آنرا به شورابه تبدیل نموده است. این سد انحرافی باعث محرومیت ایران از حق آبه قانونی خود و همینطور خشک شدن تالاب های بین المللی هامون و بروز تبعات منفی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شدید در منطقه شده است.
سخنانی که مشابه آنها را محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو هم بر زبان آورد و کمی بعد در دوم مردادماه چکیده آن از قول علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست هم به رسانه ها راه پیدا کرد: «مسئولان افغانستان زیر بار اعداد و ارقام ایران در مورد حق آبه هیرمند نمی روند.» او از نشست مسؤلان وزارت نیرو با همتایان خود در کشور افغانستان هم اطلاع داد اما تصریح کرد: «متاسفانه این جلسات به نتیجه نرسیده است چون همانطور که گفتم طرف مقابل زیر بار اعداد و ارقام ما نمی رود.»
حالا با گذشت سه روز از این اظهارات، رئیس جمهور ایران در جلسه اخیر هیات وزیران (۵ مردادماه) با تاکید بر پیگیری جدی مبحث حق آبه ایران از افغانستان، دستور داده که سایر راهکارهای موجود برای تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی مردم سیستان و بلوچستان هم در اولویت کاری وزارت خانه های مربوطه قرار گیرد. رئیس جمهوری وزرای امور خارجه و نیرو را مأمور پیگیری حق آبه ایران از هیرمند کرده و گفته است: «دولت مردمی در پیگیری حقوق ملت به هیچ عنوان کوتاه نخواهد آمد.» بعد از این سخنان علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو که در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران حاضر شده بود، از سفر خود به افغانستان برای تحقق حق آبه ایران از هیرمند اطلاع داد و تقویت دیپلماسی آب و انرژی را اولویت سیاست خارجی دولت دانست.
وزیر نیرو با اشاره به اینکه در تمامی دیدارهای رئیس جمهوری با کشورهای همسایه، مساله آب و انرژی و بخصوص آب مطرح می شود، خاطرنشان کرد: اخیراً در سفری که آقای اردوغان به همراه تیم عالی رتبه ترکیه به تهران داشت، ما نگرانی های خویش را از اقدامات این کشور در چارچوب سدسازی های بالادست حوضه آبریز ارس مطرح کردیم و مذاکرات مفصلی انجام دادیم و جمع بندی رؤسای جمهوری دو کشور این بود که کمیته ای به ریاست وزیر نیروی ایران و وزیر کشاورزی ترکیه تشکیل گردد. محرابیان همینطور ضمن اشاره به سفر آتی خود به افغانستان، خاطرنشان کرد: در مبحث هیرمند همچنان نگران هستیم. طرف افغانی در «حرف» حق آبه ایران را پذیرفته اما حق آبه قانونی را طلب می نماییم. لزوم ایجاب می کند که خودم وارد مذاکره شوم.
اهتمام دولت طالبان در بی توجهی به معاهده سال ۱۳۵۱ از یک سو و پیگیری های مقامات ایرانی از طرفی برای تأمین حق آبه رود هیرمند در حالی بعد از برگزاری چند جلسه و رفت وآمدهای مکرر هیات های اعزامی دو کشور به پایتخت های یکدیگر به موضعگیری صریح رئیس جمهوری ایران و عزم وزیر نیروی دولت سیزدهم برای واردشدن شخص خودش به پرونده این ماجرا شده و او مقدمات سفرش به افغانستان را تدارک می بیند که مقامات امارت اسلامی افغانستان همچنان در هر فرصتی بر تأمین این حق آبه از جانب خودشان اصرار دارند. اختر محمد نصرت، سخنگوی وزارت آب و انرژی طالبان تازه ترین اظهارات از این دست را طرح کرده و مدعی شده است: «به ایران نظر به توافق، حق آب داده شده است و اگر ایران در این حوزه ادعایی دارد، طالبان را در جریان قرار دهد.» حالا گویا علی اکبر محرابیان تصمیم گرفته به نمایندگی از جانب جمهوری اسلامی عازم کابل شود تا طالبان را در جریان قرار دهد و پای دولت شان را از مسیر حق آبه ایران کنار بزند.
منبع: آبیاری
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب