روان آب های سیستان را دریابید
آبیاری: آبیاری: در قلب هامون در کوه های مشترک زاهدان و خراسان جنوبی آنقدر آب وجود دارد که هم آب آشامیدنی زابل را تامین می کند و هم می توان کشت هیدروپونیک داشت و ریزگردها را تثبیت کرد.
به گزارش آبیاری به نقل از مهر، بحرانی که امروز در منطقه سیستان با آن مواجه هستیم که از آن بعنوان بحران فرسایش خاک یاد می شود، در حوزه گرد و غبار، تامین آب آشامیدنی و تخریب سرزمین مطرح است، اینکه زمینهای کشاورزی دیگر از حیز انتفاع خارج شده اند.
در غرب ایران، چالش ریزگردها بازهم استانهای کشور را در گیر خود کرده است و بگفته کارشناسان علوم خاک منشأ ریزگردهای سوریه و شمال عراق که وارد ایران می شود تحت تأثیر اقدامات سدسازی ترکیه است.
امروز ترکیه بحث سدسازی خودرا قوی تر درحال ادامه دادن است و سرمایه گذاری و سرپوش علمی و حمایت علمی از افغانستان را ترکیه درحال انجام بوده که نقشه های آن به سال ۱۹۶۲ میلادی بر می گردد.
سدی بالای افغانستان درحال راه اندازی است که بالای زابل بوده و تمام اتفاقاتی که درحال رخ دادن در هیرمند و هامون است یک سرمایه گذاری بسیار کلان و بزرگی است که ما تصویر درستی از آن نداریم.
۱۰ سال پیش ۶۰۰ میلیون دلار از ذخایر صندوق کشور برای شبکه آبیاری زابل رفت با این امید که آبی از هیرمند می آید که داخل لوله ها می رود؛ اما هنگام افتتاح این پروژه بزرگ آب رسانی، افغانستان همزمان سد کمال خودرا بست؛ بدین سان این حجم لوله زیر زمین مدفون است برای اینکه آب نیست که داخل لوله ها شود.
در دو دهه گذشته تمام دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، وزارت نیرو، سازمان محیط زیست، منابع طبیعی پروژه تعریف کردند که بحران زابل را در قالب علاج بخشی سیستان و روئین تن سازی سیستان حل کنند؛ اما همه نگاه ها این بوده که با افغانستان وارد گفتگو شویم تا آب مورد نیاز تامین شود این در شرایطی است که آب حاصل از بارندگی در این منطقه به علت مهار نشدن وارد افغانستان می شود.
سیستان آب دارد، مدیریت نیست
در این راستا تیمی مطالعاتی در بحث گرد و غبار در سالیان حدود ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ به صورت داده محور، نه مشکل محور تحقیقاتی را در این منطقه آغاز کرد.
در یک سال قبل این تیم بطور میدانی در منطقه حضور داشته و مدعی هستند که در قلب هامون در کوه هایی که مشترک بین زاهدان و خراسان جنوبی است، آنقدر آب وجود دارد که هم آب آشامیدنی مردم زابل را تامین می کند و هم می توان کشت هیدروپونیک انجام داد؛ همین طور آنقدر آب وجود دارد که ریزگردها تثبیت شوند.
در واقع طرح سیستان جز معدود پروژه های آبخیزداری است که تمام خدمات آبخیزداری در این عرصه را شامل می شود.
نگاه یکپارچه سرزمینی مطالعه ۳ میلیون هکتار زمین را به عاقبت رساند در حالیکه مطالعات آبخیزداری به طور معمول در ۳۰ تا ۴۰ هزار هکتار زمین تعریف می شود. اگر بخواهیم چنین بحران هایی مانند آن چه در سیستان است را مدیریت نماییم ناچار هستیم عرصه بسیار گسترده ای را مورد مطالعه قرار دهیم.
نکته دیگر اینکه در خروجی این حوزه ها که این تیم مطالعاتی کار کرده وزارت نیرو ایستگاه هیدرومتری (آب سنجی) ندارد که ثبت کند. پژوهشگران آبخیزداری اسفند سال ۱۴۰۲ در منطقه حضور داشتند. داده های بارندگی ۴ ماه آبان، آذر، بهمن و اسفند تهیه شد و در حالیکه ایستگاه هواشناسی میزان بارندگی را صفر ثبت کرده بود اما داده های به دست آمده از این پروژه می گوید، بارش به قدری بود که ساعت ۲۳ که بارندگی شروع شد، آب ۱۵۰ کیلومتر را طی کرد و دراین میان چقدر آب تلف شد، چقدر در خاک نفوذ کرد، سازه های قدیمی را پر و با سیراب کردن همه این بخش ها در خروجی حوزه، ۵ میلیون متر مکعب آب از ایران خارج و وارد افغانستان شد.
افزایش اعتبارات آبخیزداری را جدی تر می کند
سیستان چنین پتانسیلی در حوضه آبخیزداری و آبخوان داری دارد چرا باید این نعمت بزرگ خدادادی، با وجود خشکسالی و معضل ریزگردها در کشور وارد خاک همسایه شود؟ همین طور چرا علیرغم این حجم بارندگی و مشکلات پرداخت حق آبه ایران از طرف همسایه شرقی، این روان آب ها در کشور خصوصاً در مناطق مرزی مهار نمی شوند؟ علی تیموری، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در این خصوص به خبرنگار مهر اظهار داشت: در دشت سیستان درباره ی موضوع آبخیزداری کارهای خوبی انجام شده ضمن اینکه برنامه هایی را در دستورکار قرار داده ایم و در حال اجرا می باشد.
وی اضافه کرد: برمبنای اعتباراتی که در سال ۱۴۰۴ به این بخش تعلق گرفته، می توان بیشتر در بحث آبخیزداری در استانهای مرزی کار کرد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی ضمن اشاره به تکالیف برنامه هفتم توسعه در عرصه آبخیزداری بیان نمود: مطالعات ۲۰ میلیون هکتار از منابع طبیعی کشور انجام شده و برمبنای تکلیف برنامه هفتم توسعه که باید همین مقدار در ضمن ۴ سال عملیاتی شود، آماده بهره برداری است.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، اظهار داشت: حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان (همت) اعتبار مربوط به مدیریت قنوات و آبخیزداری در بودجه دیده شده بود که دو سوم آن تصویب گردید. بدین سان اعتبارات از ۱.۵ همت به ۲۶ همت افزایش پیدا کرده است.
امسال طرح آبخیزداری در دشت سیستان عملیاتی می شود
در ادامه حسن وحید، معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان این سازمان اظهار داشت: در سیستان حوضه ای که داریم در غرب سیستان است که قسمتی از خراسان جنوبی را شامل می شود و حدود ۲.۲ میلیون هکتار است.
وی اضافه کرد: در سنوات گذشته قسمتی از مطالعات آبخیزداری در این حوضه انجام و قسمتی از آن هم اجرائی شده است.
وی اظهار نمود: این مسئله در قالب یک طرح بزرگ است و حدود ۲ سال می شود که سازمان منابع طبیعی مطالعات آنرا آغاز کرده و حدودا به پایان رسانده و محل های اجرای آن نیز مشخص شده است.
وی افزود: بطور قطع در سال ۱۴۰۴ موضوع آبخیزداری در دشت سیستان عملیاتی می شود؛ همین طور سازمان، بحث مدیریت جامع را در این مورد دیده بود. البته شرق سیستان حوضه آبخیز ندارد و حالت ریزدانه است (فلت بودن دشت).
معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان با بیان اینکه حوضه آبخیز سیستان در مجموع حدود ۱.۳ میلیون هکتار است که مطالعات آن با رویکرد مدیریت جامع در حال انجام می باشد و به زودی اجرائی می شود، اظهار داشت: مطالعات و ارزیابی ها می گوید حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون متر مکعب روان آب در عرصه سیستان داریم. قسمتی از آن در داخل کشور درحال استفاده است و بخشی هم از محلی به سوی افغانستان حرکت می کند.
وی با بیان اینکه بارندگی های مطالعه شده در دشت سیستان مربوط به آن نبوده و مربوط به منطقه چابهار می شود، اظهار داشت: از این بخش ۵ میلیون متر مکعب آب باران از ایران وارد افغانستان شده است. همین طور اینکه بارندگی وجود داشته اما ایستگاه هواشناسی ثبت نکرده شاید به این علت بوده که در بالادست باران بوده اما در پایین دست خیر.
وی افزود: موضوع آبخیزداری در منطقه چابهار و دشت سیستان درحال عملیاتی شدن است و فکر می کنم حدود ۳۰۰ میلیارد تومان هم قرارداد در دست اجرا است.
اجرای سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار هکتار آبخیزداری در کشور
معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان در جواب این پرسش که سازمان منابع طبیعی در عرصه آبخیزداری و آبخوان داری چه کارهای اجرائی در سال ۱۴۰۳ انجام داده است، اظهار داشت: میانگین اجرا ما در وضعیت عادی و بسته به اعتبارات و مشارکت های مردمی که در سطح کشور داریم سالانه بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار هکتار است.
وحید با بیان اینکه ظرفیت کاری ما از این عدد بالاتر بوده و این میزان برمبنای ظرفیت اعتباری سازمان است، خاطرنشان کرد: برمبنای مطالعات، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور توان اجرا تا ۴ تا ۵ میلیون هکتار در سال را دارد که در این خصوص طرح و برنامه هم تدوین شده است.
این مسئول دولتی افزود: برمبنای اهداف برنامه توسعه هفتم که سالانه باید ۴ میلیون هکتار طرح آبخیزداری در کشور عملیاتی شود، ما هم اکنون ۲۰ میلیون هکتار طرح آماده اجرا داریم. اگر برنامه ریزی شود طرح ها آماده است، محل آنها و اولویت ها نیز مشخص بوده و قابلیت اجرا دارد.
معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان در جواب پرسشی بر اساس اینکه طرح آبخیزداری آماده شده بیشتر برای کدام استان ها است، اظهار داشت: این طرح ها برای تمام استان ها بوده و برنامه هر استان مشخص شده است.
نقش آبخیزداری در رفع کانون های بحرانی
این کارشناس حوزه آبخیزداری و آبخوان داری درباره ی کمک حوضه های آبخیز به رفع چالش کانون های بحرانی کشور، اظهار نمود: در بحث کانون های بحران فرسایش بادی بطور قطع در برنامه آبخوان داری سازمان منابع طبیعی وجود دارد چون بیشتر در مناطق پایین دست و در دشت ها است اما کانون های بحرانی در محل، متفاوت است؛ بخشی در اراضی کشاورزی، تالاب ها، معادن و بخشی هم در قالب طرح های عمومی و عمرانی به وجود آورنده این معضل بوده اند. همین طور بخشی هم ناشی از عدم مدیریت درست منابع آب و مصادره کردن آب در بالادست بوده که تمام این عوامل، سبب شده کانون ریزگرد داشته باشیم.
وحید اظهار داشت: مجموع اقداماتی که در مجموعه منابع طبیعی صورت می گیرد، در ذخیره روان آب ها می تواند تاثیر گذار باشد.
معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان منابع طبیعی درباره ی تفاوت آبخیزداری و آبخوان داری، توضیح داد: خیلی تفاوتی ندارد. ما در آبخیزداری و آبخوان داری می گوئیم مدیریت منابع زیستی حوزه آبخیز یعنی آب، خاک و گیاه را می توانیم مدیریت نماییم. آبخیزداری قاعدتاً در بالادست صورت می گیرد و آبخوان داری در دشت ها است.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب