نخلستان، طرحی برای نجات باغ های خرمای بوشهر
آبیاری: ایرنا- ˮنخلستانˮ که در قالب طرح تحول کشاورزی استان بوشهر در دولت تدبیر و امید شروع شده و همچنان ادامه دارد، گامی مهم در امتداد نجات درختانی پر ثمر و سودمند بشمار می رود که الان اشتغال 167 هزار نفر و معیشت بخش عمده ای از جمعیت این استان به طور مستقیم وابسته به آنست.
به گزارش آبیاری به نقل از ایرنا، هرچند نخل از درختان کم توقع در نیاز به آب در مناطق گرمسیری بشمار می رود و به مقاومت در مقابل کم آبی شهره است اما در صورتیکه تشنگی آن برای مدت طولانی اتفاق بیفتد، علاوه براینکه روی کیفیت ثمرش اثر می گذارد به مرور زمان موجب خشک شدن و از بین رفتن درخت می شود.
این اتفاق در یک دهه اخیر بر اثر خشکسالی متوالی ۱۰ ساله در استان بوشهر رخ داد، طوری که نخل های سربر فلک کشیده براثر کم آبی و تشنگی مفرط هر چند قامت خم نکردند اما ایستاده مردند و کام کشاورزانی که با فروش خرمای شیرین این درختان گذران زندگی می کردند، تلخ شد.
بررسی سالهای گذشته نشان میدهد کم آبی، خشکسالی و خشک شدن چاه ها و چشمه ها افزون براینکه شمار زیادی از نخلستان های استان بوشهر را از بین برد، قسمتی از نخیلات را نیز گرفتار افت کیفیت و کاهش میزان تولید محصول کرد.
درخت خرما هر چند از میانگین عمر بیش از ۷۰ سال برخوردارست اما تبعات منفی کم آبی و خشکسالی نه فقط سبب خشک شدن نخل های با عمر بالا شد بلکه خیلی از نخل های زیر ۱۰ سال را نیز پیش از ثمر دهی جوان مرگ کرد و موجب زیان نخلداران شد.
در زمان حاضر شیوه آبیاری بیشتر نخیلات استان بوشهر به صورت غرقابی است که در گویش محلی به روش استخری مصطلح است، در این روش محدوده زمین به وسیله یک بند خاکی به ارتفاع ۱.۵ متر محصور شده و کشاورزان باتوجه به میزان آب دریافتی از شبکه که با دوره آبیاری ۴ تا ۶ ماه است مبادرت به پرکردن سطح باغ خود می کنند به نحوی که شبیه یک استخر پر از آب می شود اما این شیوه آبیاری در این شرایط خشکسالی که استان با محدودیت منابع آبی روبرو است به ۲ دوره آبیاری در سال کم شد طوری که دیگر این شیوه پاسخگوی نیاز نخیلات نیست.
مشکلات آبیاری غرقابی در روزگار کم آبی
درگذشته های دور و سالهای پربارش نخل ها به اندازه کافی آبیاری می شدند و متناسب با همان شرایط کیفیت و کمیت محصول خرمای تولیدی نیز قابل توجه بود اما با تداوم خشکسالی هر روز کیفیت محصول کم شد اینها قسمتی از سخنان سید عبدالخالق علوی از نخلداران وحدتیه است.
این نخلدار که سال ها عمر خودرا صرف نخلداری کرده است از سال هایی می گوید که بارش ها خوب بود و نخل ها به اندازه کافی آبیاری می شدند، در این سال ها نخلداران به طور متوسط هر سه ماه یک دفعه نخیلات خودرا آبیاری می کردند این درحالی است که امروز وضعیت آبدهی نخیلات بسیار نامناسب است تا جایی که هر۶ ماه یک دفعه آن هم به سختی آبیاری می شوند.
علوی ادامه می دهد: هزینه نگهداری نخل همچون هرس، عملیات گرده افشانی، خوشه آرایی، شخم زدن، هزینه های آبیاری و کارگر نسبت به گذشته بسیار بالا رفته در مقابل نیز بیشتر باغ ها به سبب آبیاری نامناسب بسیار ضعیف شده اند و محصول آنها کیفیت مطلوبی ندارد طوریکه که در آخر زمان برداشت، باتوجه به قیمت نامناسب بازار دخل و خرج باغدار همخوانی ندارد.
به گفته این باغدار، خیلی از مردم به سبب خشکسالی و نداشتن امکان رسیدگی مناسب به نخیلات، باغ های آبا و اجدادی خودرا رها و به شهر مهاجرت کرده اند، خیلی ها هم که توان مهاجرت ندارند به سختی در روستا زندگی می کنند این در حالیست که با سرعت بخشی در اجرای طرح تحول نخلستان حیات باردیگر ای به نخیلات داده می شود.
علوی تاکید می کند: تنها دارایی کشاورزان همین نخل ها و تنها کار این قشر باغداری است؛ توقع می رود دولتمردان به مشکلات روستاییان بیشتر رسیدگی کنند.
محمد جعفر کشاورز از نخلداران قدیمی منطقه وحدتیه نیز در زمینه شیوه آبیاری غرقابی نخیلات می گوید: مصرف آب در این شیوه آبیاری بسیار بالا است و انباشته شدن آب دربندهای آبی که بیشتر خاکی هستند منجر به افت خاک و همین طور گرما نیز موجب تبخیر زیاد و نرسیدن آب مناسب به گیاه می شود.
این باغدار که یکهزار و ۲۰۰ اصله نخل دارد معتقد است: در شیوه آبیاری غرقابی علف های هرز زیادی رشد می کنند این درحالی است که با اجرای شیوه های جدید آبیاری افزون براینکه هیچ گاه پای نخل خشک نخواهد بود؛ امکان میانه کاری نیز وجود دارد و خیلی از هزینه ها کاهش پیدا می کند.
به گفته این کشاورز هرچند ممکنست در سال اول تغییر شیوه آبیاری، نخیلات با تنش آبی روبرو شوند اما در سالهای بعد امکان جبران آن وجود دارد و سود دهی نخل چند برابر و مصرف آب به نصف کاهش پیدا می کند.
شاید در روزگاری که هنوز روش های نوین آبیاری طراحی و اجرا نشده بود آبیاری غرقابی تنها روش سیراب کردن نخیلات به شمار می رفت اما در دهه های اخیر باتوجه به بحران خکشسالی و کم آبی و نبود منابع آب پایدار به ویژه در استان گرم و خشک بوشهر این روش دیگر پاسخگو نیست و ارائه شیوه های جایگزین و استفاده از روش های نوین آبیاری لازم است.
مصرف بی رویه آب با حجم غیر معمول در سطح باغ، کوبیدگی خاک بر اثر فشار حجم آب روی خاک، خفگی ریشه درخت و افت محصول، ایجاد زه آب و هزینه بسیار زیاد زهکشی، کمبود آب برای آبیاری در زمین های پایین دست، افزایش آفت گیاهی و بروز مشکلات زیست محیطی در پائین دست همچون معایب شیوه آبیاری غرقابی است.
همه این عوامل که کاهش محصول در واحد سطح، منابع آبی موجود و بروز فقر و مشکلات اقتصادی برای کشاورزان منطقه و پدیده مهاجرت را به دنبال دارد؛ موجب شد تا کارشناسان بخش کشاورزی و شرکت آب منطقه ای استان بوشهر برای نجات نخلستان های این استان چاره اندیشی کنند و در همین ارتباط تغییر شیوه آبیاری نخیلات در قالب طرح نخلستان را تدوین کردند.
تغییر شیوه آبیاری با اهمیت ترین راهبرد طرح نخلستان
طرح نخلستان با محوریت تامین آب مطمئن، افزایش راندمان و ارتقا راندمان آب بوسیله انتقال آب با لوله و تغییر شیوه آبیاری سنتی به روش های نوین آبیاری، اصلاح، احیا و نوسازی نخیلات موجود، حذف و جایگزینی نخیلات کم بازده و ایجاد اشتغال پایدار در سطح ۳۴هزار و ۲۵۰ هکتار از مزارع و باغ های مناطق آبپخش، سعدآباد، دالکی و شبانکاره از توابع شهرستان دشتستان در سال ۹۶ با همت کارشناسان استان بوشهر تهیه و تنظیم و در ستاد اقتصاد مقاومتی استان و کشور به تصویب رسید.
براساس طرح نخلستان قرار شد ضمن اجرای شیوه های نوین آبیاری، اصلاح و بازسازی نخیلات درجه ۲، نوسازی و احیای ارقام نخیلات درجه سه، تدوین الگوی کشت و ۵۰ گروه آب بر در استان بوشهر تشکیل گردد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر می گوید: طرح نخلستان با اهمیت ترین دستاورد دولت تدبیر و امید در این استان برای تغییر شیوه آبیاری نخیلات از سنتی به تحت فشار است و به این وسیله مشکل اساسی و تاریخی آبیاری نخیلات زیر پوشش شبکه آبیاری که به صورت سطحی است، برطرف می شود.
به گفته محمد تقی منوچهری برای اجرای طرح نخلستان استان بوشهر یکهزار و ۶۱۰ میلیارد تومان اعتبار پیش بینی شده است اما با توجه به این که تمام کار سیتم آبیاری تحت فشار به وسیله لوله انجام می شود و برای اجرای هر هکتار امروز باید ۴۱میلیون تومان اعتبار هزینه شود، بطور قطع این میزان اعتبار پیش بینی شده به بیش از سه برابر افزایش می یابد.
وی معتقد است: با اجرای طرح نخلستان ریشه همه مشکلات مربوط به آبیاری سنتی برطرف و سطح وسیعی از نخیلاتی که عمر اقتصادی آنها به انتها رسیده اصلاح و بر این اساس شبکه های آبیاری سنتی مربوط به نخیلات استان که بیش از ۱۰۰ سال عمر دارند، نوسازی می شوند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر ادامه می دهد: طرح نخلستان با وجود برخی مقاومت ها و محدودیت های اعتباری اما با همت دولت در دست اجرا است و امسال آبیاری تحت فشار را وارد قسمتی از باغ های سعدآباد کرده و این نقطه عطفی در توسعه آبیاری نوین در نخیلات دشتستان است.
به گفته منوچهری با اجرای طرح تحول کشاورزی در استان بوشهر پنج هزار و ۵۰۰ فرصت شغلی در این استان ایجاد و به صورتی اجرای این طرح تحولی مهم در اقتصاد کشاورزی دشتستان و نخلداران منطقه دشتستان به وجود می آورد.
طرح نخلستان در پنج بخش تدوین شده است. بخش نخست آن مربوط به سد دالکی است که ۱۴هزارهکتار از نخیلات سعدآباد، دالکی و وحدتیه را شامل می شود و بخش دوم این طرح انتقال آب از سد رئیسعلی دلواری به نخیلات آبپخش و کلل به وسیله ۲ خط انتقال ۱۲.۵ کیلومتری حدفاصل سامانه انتقال آب شبکه شبانکاره تا وروردی آبپخش است.
بخش سوم طرح نخلستان شامل اجرای شبکه های آبیاری درجه ۳ و ۴ در سطح ۱۹ هزار هکتار است که راه اندازی این شبکه ها در منطقه سعد آباد به وسعت ۲هزار و ۴۰۰ هکتار مراحل پایانی خودرا طی می کند و عملیات اجرائی بخش درون باغ های این منطقه نیز بتازگی شروع شده است و اجرای قسمتی از شبکه ۳ و ۴ منطقه آبپخش نیز بزودی عملیاتی می شود.
تغییر شیوه آبیاری در سطح ۱۸هزار و ۸۰۰هکتار باغ دیگر بخش طرح نخلستان استان بوشهر است و بر این اساس آبیاری تحت فشار بعنوان روشی نوین برای آبیاری نخیلات پیش بینی شده است که در بخش باغی بیشتر از پاشنده های بادی بالا (بابلر) استفاده می شود.
هفت هزار و ۴۲۲ هکتار از نخیلات درجه ۲ و ۱۱ هزار و ۱۳۳ هکتار از باغ های درجه سه در طرح نخلستان اصلاح و احیا می شوند.
منوچهری با اشاره به ایجاد ۵۰ تشکل آب بران در قالب طرح نخلستان اظهار داشت: این تشکل ها بهره برداران را توجیه می کنند تا در مدیریت و بهره برداری از شبکه های آبیاری نوین مشارکت کنند.
آبیاری ۲ تا ۳ نوبت نخیلات در سال از نظر اصول به باغی کافی نیست و همین مورد سبب شده نخیلات تحت تاثیر کمبود کمی و کیفی منابع آب قرار گرفته و عملیات تغذیه و به زراعی درختان گرفتار ضعف شود این درحالی است که اگر نخیلات به سامانه های نوین آبیاری مجهز باشند هفته ای یک دفعه آبیاری می شوند اینها قسمتی از اظهارات خسرو عمرانی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در باره ضرورت اجرای طرح نخلستان است.
به گفته عمرانی سهم بخش کشاورزی در توسعه، پیشرفت، تولید، اشتغال زایی و درآمدزایی بسیار بالا است و انتظار این است که نگاه ویژه ای به این بخش صورت گیرد و اعتبارات بیشتری برای آن اختصاص پیدا کند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر معتقد است: ضعف درختان به سبب کمبود آب موجب بروز و شیوع آفت چوب خوار و همین مورد منجر به کاهش کیفیت و عملکرد نخیلات در واحد سطح شده بدین سبب به جهت اینکه نخلستان ها نجات یابند اصلاح شیوه آبیاری نخیلات تنها راهکار برای نجات نخلستان های استان از خشکیدگی است.
عمرانی افزود: با تدوین طرح نخلستان و اجرای سامانه های نوین آبیاری، آب مورد نیاز بموقع تامین، عملیات تغذیه و به باغی، اصلاح ارقام باغ های قدیمی انجام و نخیلات پیر و فرسوده با نخل های جدید جایگزین می شوند.
وی تصریح کرد: بهبود وضعیت اشتغال، اقتصاد و امنیت اجتماعی اصلاح شیوه آبیاری و اصلاح نخیلات را اجتناب ناپذیر کرده است.
با نگاهی اجمالی به شرایط پیشرو و موجود به این نتیجه می رسیم که اصلاح روش آبیاری کنونی یک ضرورت است و باید شرایط آبیاری حال حاضر منطقه را با روش های نوین آبیاری تحت فشار تطبیق داد.
به گفته مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر انتظار می رود با تغییر شیوه آبیاری نخیلات راندمان آبیاری به ۸۵ درصد افزایش یابد همین طور اجرای این شیوه منجر به کاهش هدررفت آب، مشکلات زهکشی، استفاده بهینه از منابع آبی موجود، افزایش تولید محصول در واحد سطح، بهبود وضعیت اقتصادی و جلوگیری از مهاجرت کشاورزان شود.
مسعود خوارزمی نیا افزود: در همین راستا بر طبق تفاهم نامه بین استانداری بوشهر، نمایندگان وزارت خانه های جهاد کشاورزی، نیرو و سازمان مدیریت و برنامه ریزی اولین مرحله اجرای طرح نخلستان در سطح ۱۰ هزار و ۱۰۰ هکتار شامل ۲هزار و ۴۰۰ هکتاری سعدآباد، ۶هزار و ۵۰۰ هکتاری آبپخش و یکهزار و ۲۰۰ هکتاری کلل در دستور کار قرار گرفت.
وی ادامه می دهد: در زمان حاضر در سطح ۱۷۰ هکتار اجرای سامانه های نوین آبیاری در آبپخش به انتها رسیده و در بخش سعدآباد در سطح ۲هزار و ۴۰۰ هکتار عملیات راه اندازی شبکه فرعی آبیاری اجرا شده و عملیات اجرائی سامانه نوین آبیاری درون باغ در دست اجرا است و برآورد می شود یکهزار میلیارد ریال هزینه کل اجرای آن باشد.
خوارزمی نیا تصریح کرد: همین طور در آبپخش در سطح یکهزار هکتار عملیات راه اندازی شبکه فرعی آبیاری و اجرای سامانه نوین آبیاری با اعتبار ۸۲۰ میلیارد ریال در مرحله انتخاب پیمانکار قرار دارد.
توسعه طرح نخلستان در منطقه تنگستان
خشکسالی های متوالی حاکم بر استان چهار هزار و ۶۰۰ هکتار از نخیلات شهرستان تنگستان استان بوشهر که خرمای آن شهره عام و خاص است را بی نصیب نکرده و نجات نخیلات این منطقه از اولویت های سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بشمار می رود.
خشکسالی ها و نبود آب مناسب و کافی همین طور سبب شده عملکرد نخیلات شهر اهرم مرکز تنگستان از نظر کمی و کیفی کم شود که در همین ارتباط در مسافرت اسفند ماه سال ۹۷ رئیس جمهوری و هیات دولت به استان بوشهر و تصویب ۲ هزار و ۱۲۰ میلیارد ریال اعتبار به بخش کشاورزی این استان مطالعات جامع روی نخیلات شهر اهرم و منطقه خائیز از محل این اعتبارات در دستور کار قرار گرفت.
به گفته مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در فاز نخست در سطح ۲هزار و ۴۵۰ هکتار از نخیلات تنگستان مطالعات اجرای طرح نخلستان شروع شده است.
منبع: persianwet.ir
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب