ماجرای نجات یوزپلنگ آسیایی در یك مستند
خبر خوش برای محیط زیست در روز طبیعت
به گزارش آبیاری مستند «ایران» روایت عبور از یک پیچ حساس تاریخی برای محیط زیست کشور است؛ روایتی که با خبر یک تولد در سال ۱۴۰۱، می تواند آخر خوشی برای همه طبیعت دوستان داشته باشد.
مهدی ایمانی شهمیری ـ مستندساز ـ که درحال تولید مستندی با نام فعلی «ایران»، درباره تلاش یک تیم برای نجات یوزپلنگ آسیایی از خطر انقراض است، درباره مبحث این مستند به ایسنا اظهار داشت: پایش های اولیه وضعیت یوزپلنگ آسیایی حدودا به ۲۰ سال قبل برمی گردد؛ زمانی که تیتر یک خبر، افکار عمومی را نسبت به این گربه سان پیچیده حساس کرد. خبر این بود: یک یوز مادر به همراه سه توله برای رفع تشنگی به یک روستا در بافق یزد نزدیک می شود، اهالی گمان می کنند آنها برای شکار دام هایشان آمده اند به همین خاطر با چوب و سنگ به جان حیوان ها می افتند، دو توله را می کشند و یوز مادر که زخمی شده می گریزد، اما سرنوشت توله سوم گونه ای دیگر رقم می خورد، محیط بانان سر می رسند و او را که زخمی است نجات می دهند. توله یوزپلنگ به مرکز تحقیقات پردیسان برای مداوا انتقال داده می شود و این خبر به قدری تراژیک بود که نهم شهریور مصادف با این اتفاق روز ملی یوزپلنگ ایرانی نام گذاری می شود.
اوضاع روز به روز نگران کننده تر می شد او اضافه کرد: پایش ها درباره وضعیت یوزپلنگ در همان سال ها شروع می شود. زیستگاه و جمعیت تقریبی دقیق تر شناسایی می شود، اما نتایج نگران کننده است. جمعیت آنها در حدود یکصد قلاده است و سازمان محیط زیست به کمک بخش های در رابطه با حیات وحش سازمان ملل یک پروژه را برای محافظت از یوز آغاز می کنند. کارهای مختلفی صورت گرفت باآنکه از شدت انقراض کاسته شد اما نتوانست آنرا به صفر برساند و متاسفانه این جمعیت هم رفته رفته کمتر شد. مهم ترین دلیل را میتوان عوامل انسانی، شامل تصادف های جاده ای، از بین رفتن زیستگاه و کمبود طعمه های یوز دانست. در کنار آن یکی از علل اصلی از بین رفتن زیستگاه بدست دام ها و عشایر بود. یوز حیوان پیچیده ای است. قدرت پلنگ را ندارد و شرایط زیسته آن خطر پذیر است. یکی از مهم ترین تهدید های جانی این حیوان سگ های گله است.
اولین تلاش با شکست مواجه شد ایمانی شهمیری درباره نخستین پروژه تکثیر در اسارت برای حفظ یوزپلنگ آسیایی که با شکست مواجه گردید و در مستند «ایران» هم به آن پرداخته شده است، توضیح داد: با کم شدن تعداد یوزها در طبیعت، متولیان پروژه تصمیم می گیرند وارد فاز تکثیر در اسارت شوند؛ ازاین رو به دو یوز نر و ماده نیاز بود. شاید جالب باشد بدانید این دو یوز چگونه در طول چهار ـ پنج سال به دست محیط زیست رسید. یوز اول یک توله چند ماهه بود که روزی توسط سگ های یک گله محاصره شد و چوپانان آنرا گرفتند. گمان می کردند پوستش پرارزش است و تصمیم گرفتند حیوان را بکشند اما یک شکارچی بنام کوشکی آنرا از دست چوپانان نجات می دهد و به محیط زیست هدیه می کند. سازمان نام این توله یوز را به احترام نجات دهنده اش کوشکی می گذارند. سه چهار سال بعد داستانی مشابه برای یک توله یوز ماده در منطقه توران سمنان می افتد اما این دفعه محیط بانان متوجه یک توله یوز ماده می شوند که بوسیله ی یک چوپان نگهداری می شود و در عملیاتی، یوز از او گرفته می شود و چوپان می گوید این توله یوز را سگ های گله اش گرفته اند. از آنجاییکه در منطقه دلبر توران آنرا پیدا می کنند نام این توله یوز را «دلبر» می گذارند، کوشکی و دلبر به پردیسان منتقل می شوند و در مراحل بعدی برای پروژه تکثیر در اسارت از آنها استفاده می نمایند. اما متاسفانه جفتگیری بین آن دو صورت نمی گیرد و از آنجاییکه ما تجربه کافی برای تکثیر در اسارت نداشتیم وارد فاز لقاح مصنوعی می شویم. اما متاسفانه علیرغم تلاش این پروژه شکست می خورد.
امیدی به اسم «ایران»
او با اشاره به اینکه این شکست خوردن همزمان است با پایش های جدیدتر و نتایج پایش به شدت نگرانی را زیاد می کند، افزود: جمعیت یوز کمتر از ۳۰ قلاده برآورد می شود و متاسفانه از هفت استانی که محل زیستگاه یوز بود تنها در منطقه توران استان سمنان یوز ماده مشاهده می شود. برای برخی کارشناسان این خبر مساوی با انقراض قطعی است. یعنی حدودا دیگر صرفاً چند سال دیگر میهمان این گربه سان زیبا هستیم و مانند شیر ایرانی و ببر مازندران این گونه زیبا هم دیگر در دشت ها ایران گام بر نمی دارد. در این فضای یأس، ناگهان خبری امید را به همه بازمی گرداند. نیروی انتظامی از یک باند قاچاق یک توله یوز ماده ضبط می کند. این توله یوز به سرعت به پردیسان منتقل می شود و می شود آخرین امید برای تکثیر یوز. به همین خاطر نامش را «ایران» می گذارند. کمی بعد معاونت منابع طبیعی و محیط زیست عوض می شود و تصمیم گرفته می شود که یوزها به سایت های نزدیک زیستگاه طبیعی خود انتقال یابند. از آنجاییکه سایت منطقه توران بدست محیط زیست سمنان تجهیز شده بود انتقال به سمنان علیرغم حاشیه های فراوان کلید می خورد و همه یوزها از «کوشکی» و «دلبر» که سنشان دیگر بالاست تا «ایران» خانم جوان به توران منتقل می شوند و به طبع تیم تکثیر جدیدی شکل می گیرد.
او اضافه کرد: تیم جدید در یک تلاش دوساله موفق شد پس از ۲۰ سال بتواند جفتگیری طبیعی را انجام دهد. این دو سال پر از اتفاقات حساس و انتخاب های سرنوست ساز بود. بطور قطع تلاشهای این بچه ها را در این دو سال در این فیلم می بیند؛ لحظه به لحظه آن نفسگیر است. این نظر من است و احیانا نظر خیلی ها این مهم ترین پیچ تاریخی حیات وحش ایران است. بیشتر توضیح نمی دهم چون هنوز پیچ را کاملا رد نکرده ایم. اما تا همین جا هم گل کاشتند؛ از بهرنگ اکرامی دامپزشک پروژه تا احمد رادمان سرپرست منطقه حفاظت شده توران، از تک تک بچه های محیط بانی منطقه دلبر تا برادران قربانی سایر نگهبانان سایت، از پویان بهنود سرباز امریه ای که عاشق کارش است و در نهایت تا دکتر عبدوس ریاست محیط زیست استان که تمرکزش بر روی این پروژه است و همه کسانی که کمک کرده اند.
در نقطه ی خیلی حساسی از تاریخ محیط زیست قرار داریم ایمانی شهمیری در ادامه با اشاره به اینکه ادامه این ماجرا را در مستندش به صورت کامل نشان خواهد داد، ابراز امیدواری کرد که حامله شدن «ایران» و تولد توله هایش آخر خوشی را برای مستند رقم بزند. او اضافه کرد: این را بگویم جفتگیری حدودا یک ماه و نیم پیش انجام شد و باآنکه نمی توان قطعی نظر داد اما احتمال آبستن بودن «ایران» وجود دارد. به همین علت ما در حساس ترین نقطه از پروژه تکثیر از ۲۰ سال قبل تا امروز هستیم. امیدوارم به لطف خدا از این مرحله به سلامت عبور نماییم. در نقطه ی خیلی حساسی قرار داریم.
این مستندساز اظهار داشت: تمام سختی این پروژه بر دوش تیم تحقیقی سمنان بوده و لحظه به لحظه استرس و فشار عصبی داشته است. خبر تولد توله یوزها، نه تنها برای ایران بلکه برای کل آسیا می تواند خبر خوبی باشد.
درباره مستند...
او درباره مستندی که برای صدا و سیما می سازد، بیان نمود: چون این اتفاق یک فرایند تاریخی دارد من باید از آغاز پیدا شدن «ماریتا» تا زایمان «ایران» را روایت کنم. اما بخشی از این اتفاقات را نداریم و باید به آرشیو رجوع نماییم. بخش هایی که در ارتباط با هم اکنون است به صورت زنده فلیمبرداری می شود. ما پیک های حساس را شناسایی می نماییم و در این زمان ها حتما در محل حضور پیدا می نماییم. در سایت هم دوربین بزرگی گذاشتیم که تصویر کل اتفاقات را داشته باشیم.
ایمانی شهمیری در پاسخ به این که مستند «ایران» می تواند در عرصه بین المللی هم جایگاهی داشته باشد؟ اظهار داشت: بحث محیط زیست بحث جهانی و بین المللی است. ما هم اکنون وارد عصر بحران محیط زیستی شده ایم. قرن جدید را قرن محیط زیست نام گذاری می کنند. از طرفی مبحث یوزپلنگ آسیایی برای خود آسیا مهم می باشد چون یک گونه آسیایی است. به سبب پژوهشی هم مهم می باشد چونکه نخستین بار است این پایش دارد انجام می شود و عملیات آزموده ای نیست.
او با اشاره به اینکه حدود یک سال به شکل پراکنده پروژه را شروع کرده اما تمرکز اصلی دو سه ماه است که روی پروژه گذاشته شده، درباره مستند «ایران» اضافه کرد: این مستند به سفارش معاونت امور استانهای صدا و سیما ساخته شده و مجری پروژه سیمای سمنان است. اما چون پروژه ملی است از همه شبکه ها پخش می شود. ان شاءالله در اردیبهشت ماه ما توله یوزها را داشته باشیم و بتوانیم مستند را با تولد آنها کامل نماییم. دوست دارم نخستین نمایشش در جشنواره حقیقت ۱۴۰۱ باشد. امیدوارم تا آن زمان آماده شود.
اوضاع مستندسازان در تلویزیون چطور است؟ ایمانی شهمیری در انتها درباره اوضاع ساخت مستند در تلویزیون اظهار داشت: از زمانی که دکتر رحمتی سرپرست امور استانهای صداو سیما شدند، گرمتر با مستندسازها برخورد می کنند و جلسه می گذارند اما همچنان ما بر سر بودجه گرفتار مشکل هستیم. شرایط بگونه ای است که وقتی تورم می آید همه چیز تحت تأثیر قرار می گیرد و تجهیزات و دستمزد عوامل بیشتر می شود اما، رقم قراردادها زیاد تغییری نمی نماید. ما در شرایط تحریم هستیم و طبیعتا شرایط تولید هم سخت تر می شود.
مهدی ایمانی شهمیری
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب