چرا اقتصاد آبی اهمیت دارد؟
آبیاری: اقیانوس ها سه چهارم سطح زمین را پوشانده اند. آنها حاوی 97 درصد آب زمین هستند و 99 درصد از مساحت زندگی در سیاره زمین را می سازند. این یکی از دلیلهای مهم بودن اقتصاد آبی است.
به گزارش آبیاری به نقل از مهر، رابطه اقتصادی انسان با دریا درحال تحول است. دریا بعنوان محیطی برای تجارت جهانی و بعنوان منبع مهم غذا و انرژی پویش مفهومی دارد.
سهم دریاها در اقتصادهای ملی مهم بوده و پیشبینی می شود در انتها این قرن به یک نیروی اقتصادی مهم تبدیل گردد. در این خصوص حسین شیرزاد، تحلیلگر کشاورزی توسعه طی نوشتاری به واکاوی این مورد پرداخته است. وی در یادداشتی اختصاصی برای مهر نوشت، در امتداد تاریخی انقلاب سبز سالهای گذشته، این نوعی انقلاب «آبی» است و گذار به اقتصاد آبی پایدار مستلزم سرمایه گذاری در فناوری های نوآورانه و درک آموزه های اقتصاد نئولیبرال در زمینه دریاها است. در واقع، تولید آبزی پروری از ۶۰ به ۱۲۰ میلیون تن طی سالهای ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰ میلادی افزایش پیدا کرده است. این رشد دو برابر در ۳ دهه محقق شده است. همین طور این رقم در دهه گذشته به بیشتر از ۱۴۰ میلیون تن رسیده است.
انقلاب آبی امتداد انقلاب سبز
سرعت فعلی در تولید آبزی پروری به سرعت از شیلات سنتی پیشی می گیرد. آبزی پروری مدرن از جمعیت های وحشی دلفین ها، نهنگ ها، کوسه ها و… قربانی نمی گیرد، ازاین رو شبکه های غذایی را مختل نمی کند، به زیستگاه ها لطمه نمی رساند یا حیواناتی را که قصد کشتن آنها را نداریم، نمی کشد.
هنگام انجام درست عملیات آبزی پروری تعدادی از این تأثیرات منفی را از معادله حذف می نماییم و همان گونه که ما به سوی این مرحله جدید از انقلاب آبی می رویم، باید تولید را متناسب با اهداف خود یعنی امنیت غذایی، پایداری و آگاهی زیست محیطی تنظیم نماییم. در واقع از انقلاب سبز یاد گرفتیم که یک انقلاب آبی پایدارتر ایجاد نماییم.
افزایش ۴۰۰ درصدی فعالیتهای دریایی
ما حال در عصر اقیانوسی هستیم. فعالیتهای دریایی طی ۲۵ سال قبل ۴۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است. ارزش فعالیتهای اقتصادی در بنادر آمریکا ۵.۲۴ تریلیون دلار است که ۲۶ درصد از اقتصاد ایالات متحده را تشکیل می دهد. برمبنای برخی برآوردها، پیشبینی می شود که حمل و نقل دریایی تا آخر سال ۲۰۲۵ دو برابر و تا سال ۲۰۳۰ سه برابر شود.
دامنه فرصت های اقتصادی که اقیانوس ارائه می دهد خصوصاً در حوزه هایی همچون داروسازی، آبزی پروری، انرژی و مواد معدنی حیاتی فراوان است. آینده ای ترسیم می شود که به شدت به آبزی پروری متکی است. در این فراگرد، تنظیم دقیق نسبت پروتئین خوراک به محصول در آبزی پروی بسیار بالا است. این به پژوهشگران اجازه می دهد تا کارآمدترین انواع خوراک را مهندسی کنند و کارآمدترین حیوانات را پرورش دهند.
امروزه آبزی پروران این نسبت را به یک به یک کاهش داده اند؛ به ازای هر گرم پروتئینی که ماهی مصرف می کند، گوشت آن یک گرم پروتئین می دهد. در مقایسه با منابع پروتئین حیوانی مستقر در خشکی، این راندمان تبدیل ۱۰۰ درصدی است. تخم مرغ ها با بازده تبدیل ۳۱ درصد برای منابع پروتئینی در بالای جدول قرار دارند، در حالیکه در پایان طیف، گوشت گاو دارای راندمان تبدیل ۳ درصدی است.
محققان در تلاش هستند تا با استفاده از جیره مهندسی شده خوراک گیاهی برای آبزیان این پروسه را کارآمدتر کنند. این مورد بر این اصل اساسی استوار است که رشد سبزیجات نسبت به رشد حیوانات از نظر مصرف انرژی بسیار کارآمدتر است. از سال ۲۰۰۰، ایالات متحده ۴۶ ذخایر را که قبلاً بیش از اندازه صید شده بودند، احیا کرده است و تعداد ذخایر صید بیش از اندازه را به پایین ترین حد خود رسانده است؛ تنها ۹ درصد از کل ذخایر ماهی ایالات متحده در معرض صید بی رویه هستند.
آبزی پروری به کمک رباتیک
آبزی پروری به کمک رباتیک دریایی سریع ترین رشد سیستم تولید مواد غذایی در جهان و یک بخش کلیدی فعالیت اقتصادی مبتنی بر اقیانوس است که انتظار می رود تحت ابتکار رشد آبی اتحادیه اروپا گسترش یابد.
آبزی پروری (ماهی و سخت پوستان، دوکفه ای ها و جلبک دریایی) به یک منبع ضروری برای تغذیه کره زمین تبدیل گشته، بااینکه تولید فعلی نامتعادل است چون ۹۰ درصد تولیدات آبزی پروری جهان در آسیا صورت می گیرد. چنین محرک هایی در سطح محلی و جهانی، آبزی پروری را تشویق می کنند تا به سوی آب های حفاظت نشده اقیانوس باز حرکت کنند. علاوه بر این، انتخاب مکان مناسب برای پیشگیری از تقاضاهای رقابتی برای دسترسی و استفاده از فضا و پیشگیری از اثرات منفی محیطی بالقوه عملیات مورد نیاز است.
چرا اقتصاد آبی اهمیت دارد
اقیانوس ها سه چهارم سطح زمین را پوشانده اند. آنها حاوی ۹۷ درصد آب زمین هستند. همچنین، اقیانوس ها ۹۹ درصد از مساحت زندگی در سیاره زمین را می سازند. این یکی از دلیلهای مهم بودن اقتصاد آبی است.
اقیانوس ها به تولید ۳ تا ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان کمک می کنند. بنابراین، اقتصاد آبی موجب رشد در بخش دریایی خواهد شد. اقیانوس ها به حفظ تنوع زیستی و خنک نگه داشتن سیاره کمک می کنند. آنها حتی ۳۰ درصد از انتشار دی اکسید کربن جهانی را جذب می کنند.
آبزی پروری اقیانوسی ۵۰ درصد ماهیان متنوع را برای مصرف انسان فراهم می آورد و شیلات ۳۵۰ میلیون شغل در سراسر دنیا را نشان داده است. علاوه بر این، از آنجاییکه ۸۰ درصد حجم کالاها بوسیله دریا حمل می شود، محیط های دریایی و ساحلی نقش کلیدی در تجارت جهانی ایفا می کنند و ازاین رو به توسعه اقتصادی کمک زیادی می کنند. اگر اقیانوس ها کشوری را تشکیل می دادند، رتبه هفتم اقتصادهای بزرگ جهان را به خود اختصاص می دادند.
قرار است تا سال ۲۰۳۰، درآمد حاصل از اقیانوس ها به ۳ تریلیون دلار افزایش یابد. نقش اقتصاد آبی در گذار سبز هم تاثیر گذار است. از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۲۰، دمای کره زمین حدودا ۱.۱ درجه سانتی گراد افزایش پیدا کرده است. اثرات این افزایش دما هم اکنون احساس می شود و نشانه روشنی از تغییرات آب و هوایی شتابان است. در کوشش برای کاهش این اثرات، جامعه بین المللی در سال ۲۰۱۵ در پاریس گردهم آمد و پیشنویس معاهده ای را برای حفظ میانگین دمای جهانی زیر ۲ درجه سانتی گراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن تنظیم کرد. در ادامه، اتحادیه اروپا قرارداد سبز را تصویب کرد. در این حوزه، حفاظت و استفاده پایدار از اقیانوس برای دستیابی به اهداف قرارداد سبز ضروری تلقی می شود، برای اینکه منبع اصلی است که می تواند بطور همزمان به اقتصاد و مبارزه با تغییرات آب و هوایی کمک نماید. ازاین رو اتحادیه اروپا یک استراتژی برای اقتصاد آبی پایدار در اتحادیه اروپا بوجود آورده است. این استراتژی بر اقدامات اقلیمی و استفاده پایدار از منابع اقیانوسی از یک سو و رشد آبی و اقتصاد دایره ای از طرفی تمرکز دارد.
این همگرایی نشان داده است که دو عنصر پایداری و رشد می توانند به صورتی همزیست و سازگار باشند.
حکمرانی پیچیده شهرهای ساحلی
مطالعات همین طور نشان داده است که اقتصاد آبی بعنوان یک مدل اقتصادی و در عین حال بعنوان یک الگوی اجتماعی جدید در شهرک های ساحلی است. این اقتصاد آبی متفاوت از اقتصاد قرمز است که هم اکنون ادامه دارد، یعنی لایروبی و معدن کاوی محتویات زمین و اقتصاد سبز که بر انرژی جایگزین تمرکز دارد.
برخی از مولدترین اکوسیستم های روی کره زمین سواحل و اقیانوس ها هستند که مجموعه ای از خدمات را ارائه می دهند و بطور مستقیم و غیرمستقیم از فعالیت و رشد اقتصادی حمایت می کنند. خدمات همچون حفاظت در مقابل خطرات طبیعی، تنظیم آب و هوا، تثبیت خط ساحلی، ترسیب کربن، ماهیگیری صید وحشی، انرژی حاصل از باد- امواج و نفت فراساحلی، تجارت محدود به دریا- گردشگری و بسیاری دیگر همگی پایه و اساس تخمینی ۳ تا ۵ تریلیون دلار فعالیت اقتصادی جهانی اقیانوس جهانی را فراهم می کنند.
در تعدادی از کشورهای آسیای شرقی، اقتصاد اقیانوسی توانسته ۱۵ تا ۲۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی را تشکیل دهد. مفهوم اقتصاد آبی بعنوان یک رویکرد مهم برای پیشبرد توسعه پایدار سواحل و اقیانوس ها و شهرهای مولد ساحلی پدیدار شده است و برخی از سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل متحد و همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (APEC) بهمراه چندین اقتصاد شرق آسیا، فراخوان توسعه اقتصاد آبی در منطقه را پذیرفته حتی وزیران ۱۰ کشور آسیای شرقی در سال ۲۰۱۲ اعلامیه «چانگوون» را امضا کردند و بر تعهد خود به توسعه اقتصاد آبی تاکید نمودند.
در این رابطه جذب سرمایه ها و مشارکت بخش خصوصی اهمیت بالای ی در ایجاد اقتصاد آبی پایدار ایفا می کند. اقتصاد آبی هم اکنون یک اصطلاح پرکاربرد در سراسر دنیا با ۳ مدلول مرتبط اما متمایز است که به سهم کلی اقیانوس ها در اقتصادهای ملی، نیاز به پرداختن به پایداری زیست محیطی و اکولوژیکی اقیانوس ها و اقتصاد اقیانوسی بعنوان یک پیشرانه رشد و فرصتی برای کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه می پردازد. اما جوهر اصلی این حوزه از اقتصاد سازگاری با تغییرات آب و هوایی و به دنبال شناسایی راه هایی برای انتخاب سودمندترین رویکردها برای مواجهه با افزایش سطح دریا و تغییرات مرتبط در سیستم های اقیانوسی با ترکیب دیدگاه های حوزه های مختلف اقتصاد است. آنها شامل تحلیل و بررسی ریسک بهره برداری از منابع ساحلی و سرمایه گذاری، اقتصاد منطقه ای، اندازه گیری ارزش های زیست محیطی و امور مالی در شهرهای مولد ساحلی، کرانه ها و پسکرانه های ساحلی است.
اقتصاد ساحلی آمریکا
آمار خیره کننده اقتصاد ساحلی ایالات متحده، وقتی بعنوان تمام فعالیتهای اقتصادی ۳۰ ایالت ساحلی درنظر گرفته شود، موید این اهمیت در سپهر اقتصاد کلان است چون ۸۳.۷ درصد از کل تولید ناخالص داخلی ایالات متحده (GDP) را بوجود می آورد. در واقع ۱۳.۲ تریلیون دلار از ۱۵.۸ تریلیون دلار و ۱۱۱ میلیون شغل از مجموع ۱۳۶ میلیون شغل در ایالات متحده و شهرهای ساحلی ایجاد می شود. ۲۵۹ میلیون نفر از کل جمعیت ۳۱۸ میلیون نفری ایالات متحده در ایالت های ساحلی زندگی می کنند.
اقتصاد دریایی آمریکا، شامل کالاها و خدمات، در سال ۲۰۱۸ حدود ۳۷۳ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی این کشور کمک کرد و رشد سریع تری نسبت به کل اقتصاد این کشور داشت. این آمار نخستین برآورد در نوع خود از اقتصاد دریایی ایالات متحده است که محرک اصلی مشاغل، نوآوری و رشد اقتصادی و مبنایی حیاتی برای اطلاع رسانی، پیگیری پیشرفت و تسریع بهبود اقتصادی آمریکا فراهم می کنند. برای استخراج این آمار، کارشناسان NOAA و دفتر تحلیل اقتصادی ۱۰ بخش را درنظر گرفتند که نشان دهنده مشاغل وابسته به اقیانوس ها، سواحل و دریاچه های بزرگ کشور بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ رشد مشاغل وحشتناکی را معادل ۱۰۳ درصد تجربه کردند.
تولید غذاهای دریایی (ماهیگیری، آبزی پروری و فرآوری ماهی)، گردشگری ساحلی و دریایی (صنعت سفر دریایی)، صنایع استخراجی (مانند نفت و گاز و استخراج از بستر دریا)، صنایع حمل و نقل و لجستیک (بار، حمل و نقل مسافر و بنادر)، صنایع تولیدی، کشتی سازی، بانکرینگ و تعمیرات، انرژی تجدید پذیر و منابع زیست دریایی تعدادی از بخش های اقیانوسی سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی در کشورهای درحال توسعه را به خود اختصاص می دهند.
اقتصاد آبی آسیا
همچنین ۸ از ۱۵ کشور برتر تولید کننده ماهی در جهان در شرق آسیا قرار دارند و ارزش صادرات آنها ۱۳۶ میلیارد دلار است. آسیا ۸۴ درصد از کل افراد شاغل در بخش شیلات و آبزی پروری در سراسر دنیا و ۶۸ درصد از ناوگان ماهیگیری جهانی را تشکیل می دهد. تا سال ۲۰۳۰ آسیا می تواند ۷۰ درصد از ماهی های جهان را مصرف کند.
اقیانوس ها و سواحل بطور درحال افزایشی از نظر امکان تجارت بین المللی بوسیله ایجاد ارتباط بین فروشندگان و خریداران اهمیت پیدا می کنند. الگوهای رفتاری چنین توانمندسازهای پیوندی در اقیانوس ها از نظر مقرراتی و اقتصادی توجه بیشتری را به خود جلب می کند برای اینکه رابطه بین خشکی و اقیانوس در نقش و اهمیت آن تغییر می کند و اقتصاد آبی بعنوان یک مفهوم منشأ خودرا در این پس زمینه ها پیدا می کند.
اما یک مسئله مهم دیگر در حکمرانی شهرهای ساحلی توجه به پروتکل ها و قواعد جاری بین المللی در حقوق دریاها و اقیانوس ها است.
حاکمیت اقیانوس و اقتصاد آبی هم پیچیده و هم اجرای آن در بطن مدیریت شهرهای بزرگ ساحلی و بنادر پرجمعیت بالقوه دشوار است که منجر به نگاههای پراکنده برای به اشتراک گذاری منابع دریایی بین کشورها شده و درک اثرات زیست محیطی اقتصاد آبی را با مشکل مواجه کرده است. این ادراک بر شیوه مدیریت شهرهای ساحلی هم تاثیر گذار است. مقررات در ارتباط با اقیانوس در مورد مناطق انحصاری اقتصادی (EEZ) اعمال می شود که شامل آب های سرزمینی، مجمع الجزایر و منطقه دریایی است که ۲۰۰ مایل دریایی از خطوط ساحلی کشورها امتداد دارد. منطقه باقیمانده دریاهای آزاد یا اقیانوس باز نامیده می شود و ۶۴ درصد از اقیانوس های جهان را تشکیل می دهد.
در مارس ۲۰۲۳، یک توافق تاریخی در سازمان ملل متحد برای پیمان دریاهای آزاد حاصل شد که هدف آن قرار دادن ۳۰ درصد از اقیانوس های جهان در مناطق حفاظت شده دریایی ها برای محافظت از حیات وحش و تضمین دسترسی برابر به منابع ژنتیکی دریایی است. همین طور بودجه بیشتری را به محافظت از دریا اختصاص می دهد و به معنای قوانین جدیدی برای استخراج معادن در اعماق دریا خواهد بود.
سایر توافقنامه های بین المللی در مورد اداره دریاها و اقیانوس ها که بر اقتصاد آبی تأثیر می گذارد عبارتند از کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها (UNCLOS) که رژیم حقوقی فعالیتهای اقیانوس ها و دریاها را همراه با مسئولیت های دولت تعیین می کند. توافقنامه اقدامات کشورهای بندری (PSMA)که به دنبال پیشگیری از ماهیگیری غیرقانونی، گزارش نشده و غیرقانونی (IUU) بوسیله مدیریت در کشورهای بندری است.
دستورالعمل برای ماهیگیری در مقیاس کوچک و IMO ۲۰۲۳، مقررات سازمان بین المللی دریانوردی در مورد کشتیرانی جهانی که همه آنها بر شکل حکمرانی و اقتصاد شهرهای مولد ساحلی تاثیرگذار خواهد بود.
از سال ۲۰۱۷ برنامه ریزی فضایی دریایی (MSP) و مدیریت مبتنی بر اکوسیستم (EBM) حال در سطح بین المللی بعنوان ابزارهای اولیه برای حفاظت مؤثر و توسعه پایدار منابع ساحلی و اقیانوسی، حتی تا عمیق ترین نقاط اقیانوس، شناخته شده اند. با تغییرات شدید اقلیمی در سال ۲۰۲۳ کربن آبی – کربنی که توسط اکوسیستم های دریایی جذب و جدا می شود – تقاضای درحال افزایشی را تجربه می کند. همین طور «اصول و راهنمای کربن آبی باکیفیت بالا» که در حاشیه COP۲۷ راه اندازی گردید، نخستین چارچوب کربن آبی در نوع خود است که توسعه و خرید پروژه ها و اعتبارات کربن آبی باکیفیت بالا را راهنمائی می کند. این ۵ اصل عبارتند از رعایت محافظت از طبیعت، توانمندسازی افراد از بهترین اطلاعات و اصول حسابداری کربن، اجرای بومی و محلی فعالیتها و بسیج سرمایه با یکپارچگی بالا.
در حال حاضر کربن آبی بعنوان قسمتی از اقتصاد آبی محوریت دارد. کربن آبی کربن آلی است که توسط گیاهان دریایی ساحلی که شامل علف های دریایی، حرا و گنداب های جزر و مدی می شود، جذب و جدا شده است. این زیستگاه ها در جوار شهرهای ساحلی می توانند بسیار مولد باشند و از نرخ بالای ترسیب کربن پشتیبانی کنند. این کربن مدفون - کربن آبی - می تواند خیلی بیشتر از اکوسیستم های زمینی باشد.
به نظر می رسد، کربن آبی هر ۳ عنصر اساسی پایداری اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی را برآورده می کند و ازاین رو باید بعنوان یک جز اساسی از اقتصاد آبی همراه با بخش انرژی های تجدیدپذیر و صنایع جذب و ذخیره کربن، در شهرهای ساحلی درنظر گرفته شود؛ اما واقعا چقدر اقتصاد آبی برای ایران مهم است؟
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب