به بهانه روز ملی خلیج فارس؛
مرور چالش های اکوسیستم خلیج فارس در یک روز ملی
آبیاری: آبیاری: اسیدی شدن، کاهش اکسیژن، افزایش دما و با اهمیت تر از همه آلودگی محیط زیست آبی از چالش های خلیج فارس است که موجب خسارات قابل توجهی به این حوضه آبریز و ساکنان آن شده و بر ماست که به فکر علاج بخشی این حوضه آبریز باشیم تا بتوانیم ساکنان این حوضه آبریز را از مخاطرات آتی حفظ نماییم.
به گزارش آبیاری به نقل از ایسنا، خلیج فارس؛ به عنوان مسیل بلند و نسبتا کم عمق بین دو فلات ایران و عربستان و زیستگاه انواع آبزیان، در امتداد دریای عمان و در بین ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد و طرح، در نقشه خاورمیانه چشم نوازی می کند. این حوضه آبریز با مساحت ۲۳۷ هزار و ۴۷۳ کیلومتر مربع بعد از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بشمار می رود.
زمین شناسان معتقدند حدود ۵۰۰ هزار سال پیش، صورت اولین خلیج فارس در کنار دشت های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت فعلی خودرا یافته است.
خلیج فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده، بطوریکه تا اواخر دوره سوم زمین شناسی بیشتر جلگه های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه های زاگرس در زیر آب بوده اند. آخرین تغییرات خلیج فارس مربوط به دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) است که آب وهوای زمین، سردتر بوده و یخسارهای قطبی و یخچال های کوهستانی، گسترش یافته اند و در نتیجه، به سبب جذب آب اقیانوس ها به یخسارهای قطبی و گسترش آنها، آب اقیانوس ها و دریاها طی این دوران، پایین رفته است.
در این دوران جایی که امروزه با نام خلیج فارس می شناسیم، وجود نداشته و بصورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانه پهناور اروندرود به آن می ریخته و در عمیق ترین بخش های آن، دریاچه ها و برکه هایی وجود داشته اند، ولی بعد از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱ هزار سال پیش و ذوب شدن یخ های قطبی و بالا آمدن آب اقیانوس ها و دریاهای آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و بوسیله تنگه هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه با نام خلیج فارس می شناسیم، جاری شده و به تدریج، به شکل امروزی درآمده است.
با اهمیت ترین عامل اهمیت خلیج فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آنست، بنا بر این این حوضه، لقب "مخزن نفت جهان" را گرفته است.
خلیج فارس به غیر آنکه مامنی برای آبزیانی چون ماهیان، کوسه ها، دلفین ها و لاک پشت ها است، جنگل های حرا را در آب شور خود جای داده که طی جزر و مد آب، شب ها زیر آب هستند و روزها سر از آب بیرون می آورند. ریشه درختان حرا، آب شور را، شیرین کرده و به درخت می دهد.
یادآوری چالش خلیج فارس در روز ملی اش
نتیجه گشاده دستی خلیج فارس سبب روند افزایش آلودگی محیط زیستی آن شده؛ چونکه ۶۰ درصد از ذخایر نفت جهان در خلیج فارس است و ما با راه اندازی سکوهای نفتی و مجتمع ها و پالایشگاه ها در اطراف آن زمینه ورود نفت، مواد شیمیایی و پساب ها به داخل آب را برای آن فراهم نموده ایم.
عبور سالانه بیش از ۱۰ هزار شناور از خلیج فارس و دریای عمان که ۷۵ درصد آنها به حمل و نقل نفت خام و محصولات نفتی مربوط است و در پی آن تخلیه مواد زائد مختلف مانند آب شست وشوی موتور، فاضلاب، آب توازن کشتی، بر گسترده دامنه آلودگی های خلیج فارس افزوده است.
ردپای کربن لطمه دیگری است که به محیط های آبی وارد کرده است، به شکلی که هر چه آب، مقدار بیشتری کربن جذب نماید، بیشتر اسیدی می شود و نتایج یک پژوهش ۸ ساله نشان میدهد که تغییرات pH محیط آبی منجر به تحولات پیچیده ای در شبکه غذایی می شود و موجب لطمه به آبزیانی که اسکلت بیرونی از جنس کربناته است مانند ستاره دریایی، صدف و پروانه دریایی می شود و ناپایداری پوسته این موجودات را در پی دارد.
اصغر بهلولی، عضو هیئت علمی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، اسیدی شدن این دو حوضه آبریز را از دیگر چالش های محیط زیستی این منطقه عنوان می کند و یادآور می شود که در اثر افزایش گازهای گلخانه ای اسیدی شدن آب ها در کل زمین درحال رخ دادن است. تحقیقاتی هست که نشان میدهد هر ۱۰ سال pH دریاها حدود ۰.۳ درصد کاسته می شود. متأسفانه این نرخ در خلیج فارس بالاتر از معمول و در حدود ۰.۷ درصد در ۱۰ سال گزارش شده است، یعنی دو برابر نرخ متوسط اسیدی شدن در مناطق دیگر دنیا. یکی از مهم ترین اثرات اسیدی شدن، انهدام زیستگاه های مرجانی و سخت پوستان و صدف های دریایی است که پوسته ای از جنس کربنات کلسیم دارند.
کم اکسیژنی از دیگر مخاطراتی است که خلیج فارس با آن مواجه است؛ کارشناسان معتقدند گرم شدن کره زمین و افزایش ورود فاضلاب ها و کودهای شیمیایی حاوی فسفر و نیتروژن معدنی از عوامل اصلی تشدید پدیده کاهش اکسیژن در محیط های دریایی است، این عوامل سبب شده تا حجم و مساحت قابل توجهی از محیط های دریایی جهان به مناطق مرده (dead zone) تبدیل شوند.
برمبنای مطالعات انجام شده ستون آب در دریای عمان از دهانه تنگه هرمز تا آب های عمیق روبروی چابهار در اعماق بیش از ۵۰ متر با کمبود شدید اکسیژن مواجه می باشد، اگر غلظت اکسیژن محلول در آب به مقادیر کمتر از ۲ میلی گرم بر لیتر (حدود ۶۰ میکرومول بر کیلوگرم) کم شود، شرایط فقر اکسیژن به وجود می آید، این پدیده بطور طبیعی در اعماق ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ متری برخی مناطق اقیانوسی و نیز محیط های ساحلی آلوده به فاضلاب و کودهای کشاورزی در اثر تجزیه باکتریایی مواد آلی و بقایای اجساد موجودات زنده و مصرف اکسیژن ایجاد می شود.
بهلولی، عضو هیئت علمی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، معتقد می باشد در سال های اخیر افزایش دمای آب در خلیج فارس در کنار تنش های ناشی از کارهای توسعه ای ناپایدار در پهنه مهم آبی، چه در سمت ساحل شمالی و به ویژه از جانب همسایگان جنوبی که پایبندی کمتری به مبانی حفاظت زیست محیطی داشته اند، موجب خسارات قابل توجهی به مرجان های خلیج فارس شده است.
امروز ۱۰ اردیبهشت، روز ملی خلیج فارس است و باید از اکنون به فکر علاج بخشی این حوضه آبریز باشیم تا بتوانیم ساکنان این حوضه آبریز را از مخاطرات آتی حفظ نماییم.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب